Τσουριγκέρα

(Churiguera). Οικογένεια αρχιτεκτόνων και γλυπτών, από την Καταλονία, που επέβαλαν στην Ισπανία, κατά τις τελευταίες δεκαετίες του17ου αι., έναν ιδιαίτερο ρυθμό μπαρόκ, ονομαζόμενο απ’ αυτούς τσουριγκερέσκο. Η τέχνη του μπαρόκ, που είχε εμφανιστεί δειλά την εποχή του Φιλίππου Γ’ (1598 – 1621) επικράτησε επί Φιλίππου Δ’ με τον Φρανθίσκο Μπαουτίστα και τον Χουάν Γκόμεθ δε Μόρα (που εργάστηκαν για τους ιησουίτες), με τον Αλόνσο Κάνο, Φρανθίσκο Ερέρα και Μόθο και Χοσέ Χιμένεθ Δονόσο, που μπορούν να θεωρηθούν πρόδρομοι του τσουριγκερέσκο. Ο Χοσέ Σιμόν δε T., γλύπτης (πέθανε το 1679) ήταν ο γενάρχης της οικογένειας. Οι γιοι του Χοσέ Μπενίτο (Μαδρίτη 1665 – 1725), Χοακίν (Μαδρίτη 1674 – ; 1724) και Αλβέρτο (Μαδρίτη 1676 – ; μετά το 1738), αρχιτέκτονες και γλύπτες, που εργάστηκαν στη Σαλαμάνκα και στη Μαδρίτη, ήταν οι πιο περιζήτητοι καλλιτέχνες από το 1690 έως το 1722. Ο Χοακίν και ο Αλβέρτο συνεργάστηκαν στα σπουδαιότερα έργα, όπως στο εφημερείο της Μητρόπολης της Σαλαμάνκας, όπου κατόρθωσαν με εξαιρετική ευαισθησία να προσαρμόσουν το τμήμα αυτό στον γοτθικό-ισαβελλιανό ρυθμό του όλου οικοδομήματος, και στο Κολέγιο της Καλατράβα, που έχει στην πρόσοψη γιγάντιους πεσσούς εμπνευσμένους από τον Μπερνίνι. Στον Αλβέρτο, καλλιτέχνη πιο πρωτότυπο από τον Χοακίν, που παρέμεινε περισσότερο προσηλωμένος στο ρυθμό πλατερέσκο, ανέθεσε το 1728 ο κυβερνήτης της Σαλαμάνκας τα έργα για την Πλάθα Μαγιόρ, που σχεδιάστηκε και μέχρι ένα σημείο εκτελέστηκε από αυτόν, αλλά τελείωσε το 1755, περίπου είκοσι χρόνια μετά τον θάνατό του. Είναι η ωραιότερη πλατεία όλης της Ισπανίας, όμοια με της Μαδρίτης, αλλά πλουσιότερη και πιο εντυπωσιακή, με τις χρυσές διακοσμήσεις της, που αντικαθιστούν το επίχρισμα των προσόψεων των μεγάρων της πλατείας της Μαδρίτης. Από τους τρεις Τ. ο Χοσέ Μπενίτο είναι ο πλέον πρωτότυπος και προικισμένος. Το 1689 νίκησε στον διαγωνισμό για το επιτάφιο μνημείο της Μαρίας Λουίζας της Ορλεάνης, συζύγου του Καρόλου B’. Από το 1690 εργάστηκε για τη νέα Μητρόπολη της Σαλαμάνκας (στο 1705 χρονολογείται ο πλευρικός πύργος). Κατά τα έτη 1693-96, βοηθούμενος από τον αδελφό του Αλβέρτο, κατασκεύασε το εικονοστάσιο του Σαν Εστεμπάν (το μόνο από τα πολλά που διασώθηκε), τυπικό δείγμα του ισπανικού μπαρόκ: χαρακτηριστική είναι η χρήση του «σολωμονικού» ελικοειδούς κίονα, που κατάγεται από τον Μπερνίνι και τον Ρούμπενς, δυναμικό στοιχείο που συνδέει τον κυρίως ναό με το ιερό. Οι πολύ ψηλές αναλογίες δίνουν ελαφρότητα και ανάταση στο εικονοστάσιο, που αποτελεί το φανταστικό φόντο (με την πλούσια διακόσμηση από κληματίδες) και την ιδεώδη προοπτική του κυρίως ναού. Όπως ο Χουάν δέ Ερέρα (ο αρχιτέκτονας τού Εσκοριάλ) είχε συνδυάσει ιταλικές μορφές και ισπανική παράδοση στην αρχιτεκτονική του 16ου αι., έτσι και στα έργα του T., κυρίως στα εικονοστάσια του Χοσέ Μπενίτο, το πνεύμα του ιταλικού μπαρόκ, στις πιο αντιπροσωπευτικές εκφράσεις του Μπερνίνι και του Μπορομίνι, εφαρμόζεται σε ένα τυπικά ισπανικό θέμα: το εικονοστάσιο. Αλλά το έργο με τη μεγαλύτερη πνοή του Χοσέ Μπενίτο, το οποίο διασώθηκε σε πολύ καλή κατάσταση, αποτελείται από το συγκρότημα του Νουέβο Μπαθτάν, παραγγελία της οικογένειας Γκογενέσε (1722). Στη μητρόπολη με τους δύο πλευρικούς πύργους επιζεί η κληρονομιά του Ερέρα, ενώ στο ανάκτορο οι κυρτές επιφάνειες των πλίνθων της βάσης θυμίζουν τον Μπερνίνι του ανακτόρου του Mοντετσιτόριο της Ρώμης. Οι μικρότεροι αδελφοί (Μιγκέλ και Μανουέλ) και οι γιοι (Ματίας, Χερόνιμο και Νικολάς) του Χοσέ Μπενίτο συνέχισαν την αρχιτεκτονική παράδοση των Τ.· σε αυτούς πρέπει να προστεθούν ο Χερόνιμο Γκαρθία δε Κινιόνες και ο Ναρθίθο Τομέ. Ο ρυθμός τσουριγκερέσκο, το πιο διαδεδομένο ρεύμα την εποχή του Φιλίππου E’, συνεχίστηκε τον 18o αι. στη Μαδρίτη με τον Πέντρο ντε Ριβέρα (Νοσοκομείο του Σαν Φερνάντο, ανάκτορο του Μιραφλόρες). Γρήγορα όμως ο ρυθμός αυτός αντικαταστάθηκε, στην προτίμηση του ίδιου του Φιλίππου E’, από τις κλασικότερες αντιλήψεις του Χουβάρα και του Σακέτι. Ο ρυθμός των T., ενώ είχε γίνει ευνοϊκά δεκτός από τους συγχρόνους τους, που είδαν στον Χοσέ Μπενίτο τον «Ισπανό Μιχαήλ Άγγελο», κατακρίθηκε αργότερα, και μόνο κατά τον 20ό εκτιμήθηκε σωστά. Χοσέ Μπενίτο ντε Τσουριγκέρα: το εικονοστάσιο της εκκλησίας του Άγιου Στέφανου στη Σαλαμάνκα. Οι Τσουριγγέρα, οικογένεια Καταλανών γλυπτών και αρχιτεκτόνων, επιβάλανε στην Ισπανία στο τέλος του 17ου αιώνα, έναν ιδιαίτερο ρυθμό μπαρόκ, που ονομάστηκε «τσουριγκερέσκο». Το νοσοκομείο του Άγιου Φερνινάρδου της Μαδρίτης. Έργο του αρχιτέκτονα Πέντρο ντε Ριμπέρα, κορυφαίου εκπροσώπου της καλλιτεχνικής σχολής Τσουργγέρα (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»).